Kinh tế tuần hoàn là một hành trình dài, đòi hỏi sự chung tay, đồng lòng và hành động quyết liệt từ mọi cấp độ. Các giải pháp đã được định hình, điều quan trọng là biến chúng thành hành động cụ thể, kiên trì và hiệu quả. Việc kết hợp hài hòa các giải pháp từ cấp vi mô (hộ gia đình, nông dân) đến cấp vĩ mô (chính sách, công nghệ, hạ tầng) sẽ là chìa khóa để Vùng kinh tế trọng điểm phía nam, vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và Việt Nam nói chung phát triển mạnh mẽ kinh tế tuần hoàn, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Từ những mô hình Vườn-Ao-Chuồng (VAC) giản dị của cha ông đến những khu công nghiệp sinh thái hiện đại, khái niệm kinh tế tuần hoàn (KTTH) đang dần len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống kinh tế Việt Nam. Không còn là thuật ngữ mới, xa vời, KTTH đang từng bước kiến tạo một tương lai nơi “rác thải là tài nguyên”, mang lại những lợi ích thiết thực cho môi trường, kinh tế và xã hội.
Mô hình VAC được nâng cấp thành VACB (Vườn-Ao-Chuồng-Biogas), tận dụng chất thải chăn nuôi để tạo khí sinh học, cung cấp năng lượng phục vụ đun nấu, thậm chí là phát điện, đồng thời giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường.
Với bản chất cần cù, ăn chắc, mặc bền, tiết kiệm-tái sử dụng-tận dụng triệt để nguyên liệu đã ăn sâu vào nếp sống và sản xuất của người dân. Mô hình Vườn-Ao-Chuồng (VAC) là một minh chứng sống động nhất cho tư duy tuần hoàn sơ khai này. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, mô hình VAC tiến đến quy mô trang trại không phụ phẩm không chỉ là một cách tổ chức sản xuất, mà còn là một hướng đi bền vững, nơi chất thải của khâu này trở thành nguyên liệu đầu vào cho khâu khác, tạo nên một chu trình khép kín tự nhiên: Phân từ chuồng nuôi gia súc, gia cầm được dùng để bón cho vườn cây ăn trái hoặc nuôi cá trong ao; nước từ ao nuôi cá, giàu dinh dưỡng, được dùng để tưới rau màu.
Những năm gần đây, mô hình này còn được nâng cấp thành VACB (Vườn-Ao-Chuồng-Biogas), tận dụng chất thải chăn nuôi để tạo khí sinh học, cung cấp năng lượng phục vụ đun nấu, thậm chí là phát điện, đồng thời giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường…
Ông Trần Minh Lý ở phường Vị Tân, thành phố Cần Thơ đã sử dụng túi Biogas để xử lý chất thải từ 10 con heo bố mẹ và 50 heo thương phẩm, biến khí sinh học thành chất đốt và bã thải thành phân bón hữu cơ. Với diện tích khoảng 100m2 ông nuôi 10 con heo bố mẹ và khoảng 50 heo thương phẩm. Ông Lý cho biết, những năm qua, ông sử dụng túi biogas để chứa chất thải của heo, nhờ đó không chỉ giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường mà khí sinh học từ túi có thể dùng để đun nấu, giúp tiết kiệm chi phí chất đốt. Ngoài ra, bã thải sau thời gian ủ có thể tận dụng làm phân bón hữu cơ bón cho cây trồng.
Cách đó không xa, Trại heo Dũng Nhung tại xã Trường Thành, thành phố Cần Thơ, với quy mô lớn hơn (trên 50 heo nái, xuất chuồng trên 1.200 heo con/năm) cũng đã lắp đặt hầm biogas để giảm thiểu ô nhiễm và tạo khí đốt.
Từ những mô hình “không có phụ phẩm nào bỏ đi”, nhiều hộ dân tại thành phố Cần Thơ đã minh chứng cho tính hiệu quả của mô hình kinh tế tuần hoàn từ lúc nào không hay.
Từ 15 năm trước, Đồng Nai (cũ) đã có chính sách thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) có chọn lọc, ưu tiên các dự án có hàm lượng chất xám cao và thân thiện với môi trường. Địa phương này yêu cầu các doanh nghiệp ứng dụng máy móc thiết bị hiện đại để sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, tiết kiệm nguyên liệu, tạo ra những sản phẩm xanh, đồng thời khuyến khích tái sử dụng chất thải, nước thải. Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới có nhà máy sản xuất tại Đồng Nai như: Toshiba, Ajinomoto, Fujitsu, Bosch đã thực hiện khá tốt mô hình KTTH.
Ông Nguyễn Phước Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH sản phẩm công nghiệp Toshiba Asia tại Khu công nghiệp Amata cho biết, nhà máy đã gần như thu hồi hết năng lượng nhiệt để phục vụ sản xuất, thay vì để nhiệt phát tán ra môi trường. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế-xã hội, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đối mặt với nhiều thách thức trong công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là xử lý chất thải sinh hoạt và công nghiệp.
Với tinh thần cầu thị và quyết liệt hành động, thành phố xác định rõ: Xử lý chất thải không chỉ là nghĩa vụ mà còn là một cơ hội quan trọng để chuyển đổi mô hình phát triển theo hướng bền vững, tuần hoàn, thân thiện với môi trường, trong đó chú trọng xử lý triệt để, tái tạo tài nguyên, tận dụng rác làm nguyên liệu cho sản xuất điện, phân bón, vật liệu xây dựng…
Các mô hình KTTH đã và đang mang lại những “trái ngọt” thiết thực, hữu hình cho các tỉnh phía nam, thể hiện rõ ở ba khía cạnh chính: môi trường, kinh tế và xã hội.
Dù vẫn còn nhiều thách thức phía trước, các mô hình KTTH đã và đang mang lại những “trái ngọt” thiết thực, hữu hình cho các tỉnh phía nam, thể hiện rõ ở ba khía cạnh chính: môi trường, kinh tế và xã hội.
Kinh tế tuần hoàn đã minh chứng khả năng biến “rác thải” thành “tài nguyên” và tạo ra giá trị gia tăng mới. Đi tiên phong trong xử lý rác thải một cách khoa học và bền vững là Công ty Cổ phần-Tổng Công ty Nước-Môi trường Bình Dương (BIWASE). Ông Trần Chiến Công, Tổng Giám đốc BIWASE cho biết: Đối với doanh nghiệp, rác ở đây trở thành điểm khởi đầu cho một hành trình tái sinh, không phải bằng phép màu, mà bằng khoa học với những con người giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực khoa học-công nghệ, quyết tâm mạnh mẽ bởi cán bộ công nhân viên công ty.
Tại công ty, mỗi ngày có khoảng 3.000 tấn rác thải sinh hoạt và công nghiệp được chuyển về Khu liên hợp xử lý chất thải Bình Dương. Thay vì chôn lấp, BIWASE lựa chọn “hồi sinh” từng phần của rác, biến gánh nặng rác thành những sản phẩm hữu ích như phân bón hữu cơ, gạch, bê-tông và phát điện… nhằm hướng đến phát triển bền vững. Sau thành công của dự án nhà máy đốt rác phát điện đầu tiên có công suất 5MW chính thức đưa vào sử dụng vào ngày 12/1/2024, ghi dấu ấn mạnh mẽ trên hành trình biến rác thải thành năng lượng sạch có ích của công ty.
Đến nay, sau hơn 18 tháng kể từ ngày khánh thành, nhà máy điện rác đã được vận hành thành công theo đúng kỳ vọng. Nhiều chỉ số về an toàn thiết bị, môi trường, hiệu suất phát điện, xử lý xỉ tro đều đạt yêu cầu mong đợi. Với tinh thần cầu thị, nghiêm túc đánh giá toàn diện để không ngừng hoàn thiện, ngày 26/6, BIWASE đã khởi công nhà máy điện rác công suất 12MW. Dự án với tổng mức đầu tư 45 triệu USD, tương đương khoảng 1.150 tỷ đồng, xử lý 500 tấn rác/ngày và phát ra 12MW điện.
Tiết kiệm chi phí sản xuất và tăng hiệu quả guồng máy hoạt động là lợi ích rõ nhất từ KTTH đem lại. Nhà máy điện rác Hậu Giang (công suất 300 tấn/ngày, phát điện 6MW giai đoạn 1) không chỉ xử lý rác thải mà còn tạo ra nguồn năng lượng sạch, đóng góp vào lưới điện quốc gia.
