(Nhịp sống trẻ) – Đàn ông nghỉ thai sản, suy cho cùng, không chỉ là chính sách an sinh, mà là chìa khóa để xây dựng những gia đình khỏe mạnh, những đứa trẻ phát triển lành mạnh, và một xã hội nhân văn, hạnh phúc hơn.
Một anh bạn của tôi vừa nghỉ thai sản. Nghe thì có vẻ lạ, nhưng thật ra đúng luật: vợ anh vừa sinh con đầu lòng và anh được cơ quan giải quyết chế độ nghỉ 7 ngày vì vợ phải phẫu thuật.
Anh kể, khoảng thời gian ấy không nhiều, nhưng với anh, đó là quãng đời vô giá – từ khoảnh khắc cầm tay vợ trước cửa phòng mổ, đến lúc thức đêm trông con, pha bình sữa, giặt chiếc khăn nhỏ… Anh xem đó như thời gian nâng niu hạnh phúc, học cách trưởng thành cùng vợ trong thiên chức mới. Nhìn anh say sưa kể chuyện, tôi nghĩ đã đến lúc chúng ta nhìn nhận lại chế độ thai sản không chỉ là quyền lợi của phụ nữ, mà còn là trách nhiệm và quyền lợi của đàn ông.
Theo quy định mới nhất của Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ 2025), lao động nữ sinh con được nghỉ 6 tháng, sinh đôi thì từ con thứ hai trở đi được nghỉ thêm một tháng. Trong khi đó, lao động nam khi vợ sinh con được nghỉ từ 5-14 ngày tùy trường hợp: vợ sinh thường, sinh mổ, sinh đôi hay sinh ba. Có thể so với nhu cầu thực tế của nhiều gia đình trẻ, những ngày nghỉ ấy vẫn còn khá ít ỏi. Nhưng đây là bước tiến so với giai đoạn trước, khi nam giới hầu như không được tính đến trong chế độ thai sản.
Thử hình dung: một người phụ nữ sau ca sinh mổ, cơ thể đau đớn, tinh thần mệt mỏi, phải thức đêm chăm con sơ sinh liên tục. Nếu không có chồng ở bên san sẻ, ai sẽ là điểm tựa? Bà ngoại, bà nội có thể giúp, nhưng họ cũng đã lớn tuổi, không phải lúc nào cũng có mặt. Nhiều phụ nữ sau sinh rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu, cô đơn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 10-13% phụ nữ trên toàn cầu mắc trầm cảm sau sinh; ở Việt Nam, một số nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ này có thể lên đến 20%. Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe tâm thần cá nhân, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ và hạnh phúc gia đình.
Trong bối cảnh đó, sự hiện diện của người chồng quan trọng hơn bất cứ liều thuốc nào. Chỉ cần người chồng ở bên, lắng nghe, chia sẻ việc nhà, ôm con để vợ ngủ được một giấc trọn vẹn – đã là liều “an thần” giúp giảm đáng kể nguy cơ trầm cảm. Nhưng để làm được điều đó, nam giới cần được pháp luật và xã hội thừa nhận: họ cũng có “thai sản” – không phải về mặt sinh học, mà về mặt tâm lý, xã hội, trách nhiệm.
Ở Thụy Điển, cha mẹ được chia nhau tới 480 ngày nghỉ có lương khi sinh con; trong đó ít nhất 90 ngày bắt buộc dành cho người cha. Iceland quy định cha và mẹ được nghỉ bằng nhau, mỗi người 3 tháng, không thể “chuyển nhượng” cho nhau. Nhật Bản, đất nước nổi tiếng bảo thủ, cũng đã nỗ lực khuyến khích đàn ông nghỉ thai sản, với thời gian tối đa lên đến 12 tháng (dù thực tế tỷ lệ sử dụng vẫn còn thấp). Các nghiên cứu ở châu Âu chỉ ra, khi người cha tham gia chăm sóc con từ những ngày đầu, trẻ phát triển tốt hơn cả về thể chất lẫn tâm lý; đồng thời, mối quan hệ vợ chồng cũng bền vững hơn.
Ở nước ta lâu nay do đặc thù công việc, áp lực mưu sinh, nhiều đàn ông chọn đi làm ngay khi vợ sinh, không dám nghỉ vì sợ mất thu nhập hoặc “mang tiếng”. Nhiều doanh nghiệp cũng chưa thật sự khuyến khích, coi việc nghỉ thai sản của nam giới là gánh nặng. Tâm lý xã hội vẫn còn định kiến: “Đàn ông thì việc gì phải nghỉ, con cái đã có vợ lo”. Chính những định kiến ấy vô tình làm phụ nữ thêm đơn độc, còn nam giới thì bỏ lỡ cơ hội quý giá để gắn bó với con từ thuở lọt lòng.
Chúng ta cần một sự thay đổi toàn diện. Trước hết là thực hiện đúng quy định pháp luật hiện hành, và về lâu dài có thể xem xét cân nhắc mở rộng thời gian nghỉ thai sản cho nam giới theo hướng đủ để cùng vợ trải qua giai đoạn hậu sản khó khăn nhất. Thứ hai, cần khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện chính sách thân thiện với gia đình, cho phép nhân viên nam linh hoạt nghỉ, làm việc từ xa trong giai đoạn vợ sinh con. Thứ ba, phải thay đổi nhận thức xã hội: chăm con không phải là “việc của đàn bà”, mà là trách nhiệm chung. Các chiến dịch truyền thông, giáo dục cộng đồng có thể giúp xóa bỏ định kiến, tôn vinh hình ảnh người cha đồng hành cùng vợ.
Ở góc độ cá nhân, mỗi người đàn ông cũng cần học cách “nghỉ thai sản” ngay cả khi không được nghỉ theo chế độ. Nghĩa là, phải biết tạm gác công việc, điện thoại, nhậu nhẹt để ưu tiên vợ con trong giai đoạn sau sinh. Nghĩa là, phải biết ngồi cạnh vợ lúc cho con bú, biết thay tã, ru con, pha sữa. Đó không chỉ là giúp đỡ, mà là chia sẻ trách nhiệm, là cùng nhau “vượt cạn” về tinh thần. Khi người chồng chủ động như vậy, vợ sẽ giảm cảm giác cô đơn, tăng niềm tin và sức mạnh để hồi phục.
Có người cho rằng vài ngày nghỉ của đàn ông chẳng thấm vào đâu so với hàng tháng vợ “ở cữ”. Nhưng giá trị không nằm ở số ngày, mà ở sự hiện diện. Một giờ bên con cũng là kỷ niệm suốt đời. Một đêm thức trắng cùng vợ cũng đủ khiến tình cảm gắn bó thêm sâu sắc. Và quan trọng hơn, đó là thông điệp: đàn ông cũng có trách nhiệm thai sản, bởi sinh con là chuyện của cả hai, không phải riêng ai.
Khi xã hội nhìn nhận bình đẳng hơn, khi chính sách mở rộng hơn, chúng ta sẽ thấy một thế hệ đàn ông trưởng thành hơn trong vai trò làm cha, và một thế hệ phụ nữ hạnh phúc hơn vì không còn đơn độc sau sinh. Đàn ông nghỉ thai sản, suy cho cùng, không chỉ là chính sách an sinh, mà là chìa khóa để xây dựng những gia đình khỏe mạnh, những đứa trẻ phát triển lành mạnh, và một xã hội nhân văn, hạnh phúc hơn.
